Harpa Lind Kristjánsdóttir forstöðumaður Starfsendurhæfingar Vestfjarða
Árið 2009 hóf Harpa Lind störf sem forstöðumaður á Starfsendurhæfingu Vestfjarða (SEV). Hún er fædd og uppalin í Hnífsdal og þekkir því umdæmi sitt mjög vel.
„Ég hafði ekki reiknað með að flytja vestur aftur eftir að ég fór sem unglingur suður til Reykjavíkur til náms. En svo sótti ég um þetta starf á Ísafirði og fékk það og flutti heim. Ég lærði iðjuþjálfun í Danmörku og starfaði þar í tíu ár eftir að námi lauk,“ segir Harpa Lind.
Er umdæmi þitt ekki nokkuð víðfeðmt?
„Jú. Þeir sem stóðu að stofnun Starfsendurhæfingar Vestfjarða (SEV) voru tuttugu og einn aðili á öllum Vestfjörðum, sveitarfélög, heilbrigðisstofnanir, verkalýðsfélög, lífeyrissjóður, Vinnumálastofnun og menntastofnanir. Í byrjun var Starfsendurhæfing Vestfjarða með þjónustusamning við ríkið og vorum við þá þó nokkuð að þjónusta Suðurfirði og Strandir.
Eftir 2012, þegar lög voru sett um starfsemi starfsendurhæfingarsjóða, tók VIRK við samningum og utanumhaldi starfsendurhæfingar á landinu. Eftir það höfum við á Vestfjörðum verið með þjónustusamning við VIRK – það er við veitum þjónustuna en VIRK greiðir fyrir hana og hefur eftirlit með henni. Þess ber að geta að sjö starfsendurhæfingarstöðvar á landinu hafa samstarf sín á milli og stofnuðu samtökin BYR Samtök starfsendurhæfingarstöðva,“ segir Harpa Lind.
„Það er mjög misjafnt hvað fólk er að glíma við en ansi margir glíma við geðrænar áskoranir, svo sem þunglyndi, kvíða og afleiðingar áfalla. Streita og verkjavandi hrjáir fólk líka.“
Hver eru algengustu viðfangsefni hjá ykkur á Vestfjörðum?
„Að styðja fólk til atvinnuþátttöku og aukinna lífsgæða. Við erum með í kringum þrjátíu einstaklinga í þjónustunni yfir árið, en það er misjafnt hvað margir eru á hverjum tíma og hve lengi hver og einn einstaklingur er hjá okkur.“
Við bjóðum upp á fjölbreytta dagskrá alla vikuna
Hvað er það helst sem varnar fólki atvinnuþátttöku á þessu svæði?
„Það er mjög misjafnt hvað fólk er að glíma við en ansi margir glíma við geðrænar áskoranir, svo sem þunglyndi, kvíða og afleiðingar áfalla. Streita og verkjavandi hrjáir fólk líka.“
Og hvað er helst til ráða?
„Við gerum endurhæfingaráætlun með hverjum og einum og reynum að hjálpa fólki að finna leiðir til að takast á við það sem stendur í vegi fyrir atvinnuþátttöku. Við bjóðum upp á mjög fjölbreytta dagskrá alla daga vikunnar þar sem unnið er í hópum, bæði í sjálfseflingu, vinnusmiðjum, ýmiskonar heilsutengdri fræðslu, hreyfingu og fleira. Í Starfsendurhæfingu Vestfjarða höfum við boðið upp á náttúrutengda endurhæfingu sem við höfum sérhæft okkur í og hefur reynst vel.“
Nýtum fjölbreytta náttúru við endurhæfingu
Hvers vegna hefur þú farið þá leið?
„Ég kynntist náttúrutengdri endurhæfingu skömmu áður en ég flutt frá Danmörku til Íslands. Ég byrjaði svo að byggja upp starfsendurhæfinguna fyrir vestan á hefðbundinn hátt en fannst það nokkuð mótsagnakennt að hafa alla þessa fjölbreyttu náttúru í kring og nýta hana ekkert í endurhæfingunni, þar sem fjöldi rannsókna hefur sýnt fram á jákvæð áhrif náttúrutengdra úrræða.
Í Starfsendurhæfingu Vestfjarða höfum við boðið upp á náttúrutengda endurhæfingu sem við höfum sérhæft okkur í og hefur reynst vel.
Seinna fór ég í meistaranám í heilbrigðisvísindum við Háskólann á Akureyri og fékk tækifæri til að gera meistaraverkefni mitt um náttúrutengda endurhæfingu. Annar leiðbeinenda minna er Anna María Pálsdóttir sem er sérfræðingur á þessu sviði og starfar í Svíþjóð. Hinn leiðbeinandi minn var Sigrún Sigurðardóttir sem hefur mikið rannsakað afleiðingar áfalla og ofbeldis á líf fólks og heilsufar. Ég hef lært mikið af þessum tveimur konum.“
Hvað er náttúrutengd endurhæfing?
„Þar nýtum við heilandi eiginleika náttúrunnar í endurhæfingunni. Sem dæmi er farið í núvitundargöngur á valda staði úti og gefum fólki þannig tækifæri til að tengjast náttúrunni sem hefur sýnt sig að hafa margvísleg jákvæð áhrif á heilsu og líðan. Einnig tökum við náttúruna inn í vinnu okkar innandyra, svo sem með ræktun og umönnun blóma, ræktun grænmetis og sumarblóma sem við höldum svo áfram að rækta úti á sumrin. Auk þess erum við með gróðurhús og lítinn garð sem nýttur er yfir sumarið.“
Þarfir þeirra sem til okkar leita eru mjög mismunandi og mikilvægt að koma til móts við fólk þar sem það er statt og hjálpa því að finna eigin styrkleika.
Hvar fer endurhæfingin fram?
„Við erum til húsa að Suðurgötu 9 á Ísafirði. Í sama húsnæði og virknimiðstöðin Vesturafl og Fjölsmiðjan. Gott samstarf er milli allra þessara stofnana sem nýtist þátttakendum á ýmsan hátt. Til dæmis hafa margir kynnst starfsemi Vesturafls í starfsendurhæfingunni og haldið áfram að nýta sér þá þjónustu þegar formlegri endurhæfingu er lokið – þar fær fólk stuðning og félagsskap sem vinnur þannig gegn félagslegri einangrun. Það er sér í lagi mikilvægt fyrir fólk sem kemst ekki á vinnumarkað að endurhæfingu lokinni.“
Mikilvægt að hjálpa fólki að finna eigin styrkleika
Hver eru helstu úrræðin sem völ er á hjá ykkur?
„Auk hinnar fjölbreyttu dagskrár í starfsendurhæfingu okkar býðst fólki einstaklingsmiðuð ráðgjöf eins og þörf er á, svo sem sálfræðiráðgjöf, sjúkraþjálfun, næringarráðgjöf og fjármálaráðgjöf og fleira. Þarfir þeirra sem til okkar leita eru mjög mismunandi og mikilvægt að koma til móts við fólk þar sem það er statt og hjálpa því að finna eigin styrkleika.“
Á hvaða aldri eru þeir sem koma til ykkar?
„Frá átján til sextíu og sjö ára, flestir eru þó á aldrinum þrjátíu og fimm til fimmtíu og fimm ára. Konur hafa löngum verið í meirihluta eins og svo víða annars staðar.“ Hvernig gengur að hjálpa þessu fólki? „Það gengur sem betur fer í flestum tilvikum mjög vel. Stór hluti þeirra sem sækja til okkar kemst út á vinnumarkaðinn aftur, ýmist í hlutastörf eða í fulla vinnu.“
Þó hefur náðst mjög gott samstarf við marga vinnustaði á Vestfjörðum, má þar nefna Ísafjarðarbæ og ýmsar stofnanir innan hans, Hampiðjuna og Kerecis. Og það hefur gengið mjög vel að koma fólki til starfa á ný.
Hvernig er atvinnumarkaðurinn á þínu svæði?
„Hluti af mínu starfi er að vera í tengslum og samstarfi við vinnumarkaðinn. Í samvinnu við VIRK erum við að byrja að innleiða hugmyndafræði IPS – sem stendur fyrir Individual Placement and Support. Þetta er gagnreynd aðferð til að tengja fólk inn á vinnumarkaðinn aftur með einstaklingsmiðuðum stuðningi. Það gæti vissulega verið gott að hafa aðeins fjölbreyttari vinnumarkað en er fyrir hendi á því svæði sem ég sinni. Þó hefur náðst mjög gott samstarf við marga vinnustaði á Vestfjörðum, má þar nefna Ísafjarðarbæ og ýmsar stofnanir innan hans, Hampiðjuna og Kerecis. Og það hefur gengið mjög vel að koma fólki til starfa á ný.“
Samstarfið við VIRK hefur verið mjög gott
Eru fyrirtæki fyrir vestan til í að taka fólk í hlutastörf?
„Það er misjafnt hvernig þau taka í það. En mörg eru opin fyrir slíku og leyfa fólki að spreyta sig í hlutastarfi í upphafi.“ Hvernig er menntunarstig þeirra sem leita til ykkar? „Það er mjög misjafnt og undanfarin ár hefur verið fjölgun hjá okkur í hópi háskólamenntaðra. Fólk getur veikst óháð því hvaða menntun það hefur.“
Fólk getur veikst óháð því hvaða menntun það hefur.
Eru margir sem starfa hjá Starfsendurhæfingu Vestfjarða?
„Ég hef lengst af verið eini starfsmaðurinn – utan tvö ár í kringum kovid. Nú hef ég hins vegar ráðið starfsmann með mér í hálft starf sem er mikill fengur af, því starfið er of umfangsmikið fyrir einn starfsmann. Við erum alltaf að vinna að því að þróa þjónustu okkar og gera hana betri og hún mæti þörfum þeirra sem hingað leita eins vel og mögulegt er. Þetta reynum við að gera bæði í samvinnu við þátttakendur okkar og VIRK.“
Hvernig hefur samstarfið við VIRK verið?
„Samstarfið við VIRK hefur verið mjög gott – bæði við ráðgjafa VIRK á Ísafirði og starfsfólkið í Reykjavík. Hjá VIRK er mikil þekking fyrir hendi og því er gott að geta leitað þangað.“
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
Mynd: Ágúst Atlason
Viðtal úr ársriti VIRK 2025.
