Ingibjörg Kristinsdóttir verkefnastjóri hjá Framvegis
Á III hæð að Borgartúni 20 í Reykjavík er Framvegis – Miðstöð símenntunar með aðsetur. Þar hefur verið smekklega innréttað húsnæði fyrir námskeiðahald í þremur stórum stofum með fagurri fjallasýn. Kaffistofan er hlýleg og stórir og litríkir vængir eru málaðir á einn vegginn. Fljótlega mætir Ingibjörg Kristinsdóttir, náms- og starfsráðgjafi og verkefnastjóri, til að segja frá samstarfi Framvegis og VIRK. Við setjumst inn á hlýlega skrifstofu þar sem m.a. viðtöl vegna náms- og starfsráðgjafar fara fram.
„Starfsemi Framvegis hefur verið við lýði í hartnær þrjátíu ár. Ég fór að vinna hér árið 2017 og mjög margt hefur breyst bara frá því ég kom hingað,“ segir Ingibjörg Kristinsdóttir. „Hér er unnið samkvæmt lögum um framhaldsfræðslu, hluti af því er að veita náms- og starfsráðgjöf. Ef fólk hefur ekki lokið grunn- eða framhaldsskólanámi getur það komið til okkar í ráðgjöf.“
Hvenær hófst samstarf Framvegis og VIRK?
„Samstarfið við VIRK hófst fyrir alvöru skömmu eftir að ég kom til starfa. Við hófumst þá handa við að þróa í sameiningu úrræði fyrir ungt fólk. Þetta starf hefur þróast og margt ungt fólk í starfsendurhæfingu sækir til okkar frá VIRK. Þetta er aðallega fólk á aldrinum átján til tuttugu og níu ára. Eitthvað er einnig um að fólk á öðrum aldri sæki þjónustu hjá okkur á hinum ýmsu námskeiðum.“
Nauðsynlegt er í upphafi að átta sig á styrk einstaklinga þannig að hægt sé að veita þeim viðeigandi þjónustu.
Hvaða námskeið eru það helst sem unga fólkið sækir til ykkar?
„Við erum með námskeið sem heitir Toppurinn. Margir í yngri kantinum sem eru nýbyrjaðir hjá VIRK koma beint til okkar. Toppurinn er virkni- og rútínuúrræði, stendur í sex vikur og er þrisvar í viku. Nauðsynlegt er í upphafi að átta sig á styrk einstaklinga þannig að hægt sé að veita þeim viðeigandi þjónustu. Ég byrja því námskeiðið á að taka viðtal við hvern og einn. Fólk er misjafnlega á vegi statt, sumir eru kvíðnari en aðrir. Það er því gott að mynda tenginu við viðkomandi áður en farið er á námskeiðið og undirbúa fólk þannig. Það er alltaf svolítið erfitt að koma inn í nýja hópa. Í viðtalinu veiti ég fólki innsýn í út á hvað Toppurinn gengur og hvert markmiðið með úrræðinu er.
Ég hef alltaf „borð fyrir báru“, nokkur auð pláss í stundaskránni sem hægt er að fylla eftir þörfum hópsins. Með viðtölunum er hægt að greina hópinn og bregðast við með því að bæta við fræðslu sem við teljum þörf fyrir. Hóparnir sem koma á Toppinn eru breytilegir og í seinni tíð verið að aukast að til okkar komi ungt fólk með einhverfu. Við höfum því til dæmis bætt við fræðslu tengdri einhverfu og fáum einhverfumarkþjálfa til að sjá um hana.“
Nauðsynlegt að átta sig á styrk hvers og eins
Hefur Toppurinn breyst í tímans rás?
„Hópurinn sem kemur hingað hefur breyst og námskeiðið í takt við það. Mér finnst raunar meira um félagslega einangrun fólks, sem kannski hefur gerst í framhaldi af kovídtímabilinu. Við erum í nánu samstarfi við VIRK og fáum tillögur frá þeim í sambandi við þetta úrræði. Á Toppnum er líka verið að bregðast við tölvu- og skjáfíkn, sem hefur verið vaxandi vandamál.
Toppnum er ætlað að valdefla fólk og styrkja sjálfsmynd þess. Um er því að ræða fræðslu og sjálfsvinnu í senn. Framvegis hefur marga verktaka í vinnu sem eru sérfræðingar á sínu sviði. Við fáum fagfólk til að sinna allri fræðslu, má meðal annars nefna fólk úr ýmsum geirum, svo sem sálfræðinga, leikara, náms- og starfsráðgjafa, fíkniráðgjafa, tómstundafræðinga, næringarfræðinga, svefnráðgjafa og fleiri.“
Viljum örva góð samskipti
Á hvað leggur þú helst áherslu í námskeiðshaldinu?
„Einkum viljum við örva góð samskipti. Á námskeiðunum leggjum við áherslu á að hafa ekki langa fyrirlestra, tímarnir eru brotnir upp með kveikjum, umræðum, hópavinnu og verkefnum. Einnig er fólki skipt í hópa og haldnar eru kynningar. Sjálfsstyrking og valdefling eru í brennidepli en jafnframt erum við með fjármálafræðslu, fíkniráðgjöf, næringarfræði, svefnráðgjöf og ræðum um ofbeldishegðun.
Almennt reynum við að benda fólki á að fara ekki út í öfgar heldur halda sig sem næst „miðjunni“ – vera á skynsamlegum og málefnalegum grundvelli. En þótt maður reyni að sýna aðgæslu þá kemur það stundum fyrir að fólk brotnar niður við ólíklegustu umræður – það er aldrei að vita hvað kemur illa við fólk vegna fyrri reynslu.“
Eru einstaklingar sem koma á námskeiðin jafnframt í öðrum úrræðum?
„Já. Oftast eru einstaklingar sem koma til okkar frá VIRK líka hjá sálfræðingum og ræða við sinn ráðgjafa. Það kemur enginn á námskeið hjá okkur nema hann treysti sér til þess. En það hafa margir sótt Toppinn hjá okkur, hann hefur spurst vel út – fólk vill því gjarnan koma. Mestu skiptir að fólki líði vel hjá okkur, upplifi vellíðan og hafi svolítið gaman af námskeiðinu. Kaffistofan hjá okkur er ekki stór en þannig hönnuð að hún heldur félagslega vel utan um hópinn. Eitt legg ég mikla áherslu á – að hver hópur sé alltaf í sinni stofu. Það skapar öryggiskennd.“
Það er gaman að sjá hvað fólk eflist og stækkar í þessari vinnu.
Eruð þið með fleiri úrræði fyrir ungt fólk?
„Já. Í framhaldi af Toppnum getur fólk setið nám sem heitir Stökkpallur. Það stendur í þrjá mánuði og mæta þátttakendur fjórum sinnum í viku, við útskrift hafa þátttakendur möguleika á að fá tíu framhaldsskólaeiningar sem er oft stór gulrót. Á Stökkpalli vinnum við líka mikið í sjálfsstyrkingu og markmiðasetningu, en aðal áherslan er á náms- og starfsfræðslu og að finna leið sem hentar hverjum og einum. Á Stökkpalli fara þátttakendur meðal annars í gegnum áhugasviðs- og styrkleikapróf og það er farið í allt sem tengist umsóknum um nám og störf.
Hluti af Stökkpalli er vettvangsnám og nýtum við það til að fara í heimsóknir út í bæ, yfirleitt á staði sem hópurinn velur sjálfur. Nokkrir staðir eru heimsóttir reglulega, má þar til dæmis nefna Tækniskólann, Háskólann í Reykjavík, Mími og Hringsjá. Við höfum líka farið í hópferðir í leikhús, bæði til að skoða sýningar og það sem fram fer baksviðs í leikhúsinu. Þá förum við reglulega í heimsókn til RÚV – þar sem unnið er margbreytilegt starf. Við reynum að finna staði þar sem fer fram fjölbreytileg starfsemi og þannig að kynna sem flestar starfsgreinar – förum til dæmis í Lögregluskólann, Almannavarnir, til Slökkviliðsins og á Veðurstofuna. Þetta er því að mörgu leyti líka samfélagsleg kynning. Sumt fólk veit frá unga aldri hvað það ætlar að gera þegar það verður „stórt“, aðrir hafa enga hugmynd um það. Og ekki má gleyma að störfin í samfélaginu eru sífellt að breytast.
Það er gaman að sjá hvað fólk eflist og stækkar í þessari vinnu. Það er mikils virði fyrir þjónustuþega að geta verið í svo margþættum úrræðum sem bjóðast hjá VIRK, svo sem sálfræðiþjónusta, sjúkraþjálfun, ráðgjöf, hreyfing og þannig mætti telja. Starfsendurhæfing sem slík er nánast fullt starf, ef svo má segja.“
Reynst vel að hafa hópinn aldursmiðaðan
Hvað tekur við hjá fólki þegar það fer frá ykkur?
„Það er misjafnt. Margir þora aftur að fara í nám, einstaklingar sem hafa kannski oft dottið út á skólavegferðinni og hafa litla trú á sjálfum sér. Þá hjálpar ekki aðeins fræðsla og sjálfsstyrking heldur líka samspil við fólk á svipuðum aldri. Það hefur reynst vel að hafa hópinn aldursmiðaðan, það hjálpar gegn félagslegri einangrun. Það er afskaplega gaman að sjá fólk ná tengingu. Það myndast jafnvel vinátta á þessum námskeiðum.“
Það er afskaplega gaman að sjá fólk ná tengingu. Það myndast jafnvel vinátta á þessum námskeiðum.
Hvað er gert ef einhver er alltaf einn?
„Þá spjallar maður við viðkomandi, reynir að koma honum inn í hópa og beina honum þannig inn í meiri samskipti. Félagsleg einangrun hefur aukist svo um munar eftir kóvíd-tímabilið. Það eru mörg dæmi um ungt fólk sem búsett er til dæmis hjá foreldrum sínum sem situr kannski langtímum saman eitt inn í herbergi og spilar tölvuleiki og hittir nánast enga. Ég hef verið spurð hvort fólk eignist vini á þessum námskeiðum og ég svara hiklaust – já það gerist – svo bæti ég við: „Það veltur auðvitað töluvert á manni sjálfum.“ Fólk verður að gefa eitthvað af sér og vilja kynnast – vera móttækilegt fyrir vinskap.“
Eru tölvuvinir ekki dæmi um vináttusambönd?
„Vissulega myndar fólk vináttusamband í gegnum tölvusamskipti. Það er mjög algengt í nútímanum. Tölvurnar eru bara nýtt samskiptatæki sem leiðir svo oft til þess að fólk hittist og á samskipti í raunheimum. Það er gaman að geta þess að á síðasta Toppi stofnaði hópurinn strax í fyrsta tíma INSTAGRAM-hóp. Hópar á samfélagsmiðlum eru oft stofnaðir ef sterkir leiðtogar eru í hópnum en það gerist sjaldan í fyrsta tíma. Það þarf að taka tillit til þess að fólk er misjafnlega félagslynt, sumir eru hlédrægir en aðrir eru mannblendnir. Allir þurfa að fá að vera eins og þeir eru og líða vel með það.“
Notið þið gervigreindina?
„Ég nota hana persónulega í minni vinnu, en ég sé fyrir mér að fara að kynna þann vettvang, til dæmis á Stökkpallinum – kenna fólki að nýta gervigreindina á ábyrgan hátt. Ég hef sjálf sótt námskeið í gervigreind og sé að hún býður upp á marga möguleika. Maður má ekki vera hræddur við nýja tækni.“
Allir þurfa að fá að vera eins og þeir eru og líða vel með það.
Hjá VIRK er allt tekið til skoðunar af mikilli velvild
Hvernig hafa samskiptin við VIRK verið?
„Þau hafa gengið afskaplega vel. Þetta byrjaði í smáum stíl en hefur þróast og vaxið mjög. Framvegis er líka með allskonar önnur námskeið sem hafa verið sótt af blönduðum hópi fólks í starfsendurhæfingu. Það á einkum við um sjálfstyrkingar- og starfsleitarnámskeið – þegar fólk þarf á styrkingu að halda til að sækja um störf.
Við erum einnig með námskeið fyrir einstaklinga sem hafa önnur tungumál en íslensku, þau hafa líka verið sótt af þjónustuþegum VIRK. Þess má geta að við vinnum með pólskum sálfræðingi sem hefur verið með sjálfsstyrkingarnámskeið fyrir konur bæði á pólsku og ensku. Við höfum ennfremur verið með námskeið í tækni- og tölvulæsi sem VIRK hefur bókað í. Svo og hugræna atferlismeðferð, bæði á pólsku og ensku, þangað hefur líka komið fólk frá VIRK. Við höfum bæði fengið hugmyndir frá VIRK og einnig varpað þangað hugmyndum frá Framvegis. Þeim hefur verið afar vel tekið – allt er þar tekið til skoðunar af mikilli velvild.“
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
Mynd: Lárus Karl Ingason
Viðtal úr ársriti VIRK 2025.
